In één uur was de wereld compleet veranderd
In één uur was de wereld compleet veranderd
Als het gaat over meteorietinslagen en de gevolgen daarvan op de biodiversiteit, is Philippe Claeys een wereldautoriteit. Hij werkt in de VS aan een nieuw model om de massaextinctie van 66 miljoen jaar geleden te verklaren. ‘De meteorietinslag triggerde gigantische lavastromen’.
De meteoriet was met zijn doorsnede van tien tot twaalf kilometer bijna zo groot als Brussel. Het is niet zeker of het om een asteroïde (25 km/s) of komeet (72 km/s) ging, maar in elk geval had hij een duizelingwekkende snelheid. Bij de impact kwam een onvoorstelbare hoeveelheid energie vrij, vergelijkbaar met elf miljard keer de atoombom op Hiroshima. Zestig tot zeventig procent van alle fauna en flora verdween. Ook de dinosauriërs, honderd miljoen jaar de meest succesvolle soort op aarde, stierven uit. In 1980 ontdekten geologen op de Krijt-Tertiair-grens in Italië het bijzonder zeldzaam metaal Iridium, dat op aarde bijna uitsluitend van meteorieten afkomstig is. Dit Iridium linkte naar de inslag van de enorme meteoriet ergens ter hoogte van Chicxulub Pueblo, een dorp in de noordelijke punt van het Mexicaanse schiereiland Yucatàn. Een heel eind weg van Italië dus !
‘De meteorietinslag in Chicxulub vormde een dunne laag iridium over het hele aardoppervlak en dat ondergrondse laagje markeert vandaag de grens tussen twee geologische tijdperken: het Krijt en het Tertiair.’ Dat zegt Philippe Claeys, geoloog, planeetwetenschapper en geochemist aan de Vrije Universiteit Brussel. Het iridium dat ontstond bij de vorming van ons zonnestelstel bevindt zich in de kern van de aarde. Van nature komt het nauwelijks voor op het aardoppervlak en daarom ziet hij in de iridiumanomalie een onomstotelijk bewijs van de inslag van een asteroïde of komeet. Op geen andere manier had er zo’n hoge concentratie van iridium kunnen worden afgezet.
Bij het opsporen van iridium dient nikkel als een soort proxi omdat het ongeveer dezelfde chemische eigenschappen heeft en de concentraties veel makkelijker zijn op te meten. Beide metalen zijn siderofiele elementen die zich vlot met ijzer binden. We vinden ze dan ook terug in onder meer ijzermeteorieten. Nikkel zou zelf een hoofdrol gespeeld hebben in een andere tijdperkgrens, tussen het Perm en het Trias, ca. 251 miljoen jaar geleden. Deze grens houdt verband met gigantische vulkaanuitbarstingen die leidden tot een vulkanische vlakte of vloedbasalt op het oostelijk deel van het Siberisch platform. Die ‘Siberische Trappen’ zijn inderdaad bijzonder rijk aan nikkel, maar de hypothese dat oceanische bacteriënpopulaties zich ermee voedden, exponentieel toenamen en enorme dosissen methaan produceerden is hiermee niet bewezen. Volgens die hypothese zou dat methaan aanleiding hebben gegeven tot een impact op het klimaat en zo geleid hebben tot één van de grootste massa-extincties aller tijden. Toen stierven 95% van alle zeesoorten en 70% van de gewervelde landdieren uit. Het was zelfs de enige keer dat ook insecten op grote schaal (één derde) van de aardbodem verdwenen. Volgens Claeys was de oorzaak waarschijnlijk een combinatie van die vulkaanuitbarstingen en het feit dat er zich tijdens die overgang van het Perm naar het Trias een enorme koolstofproductie voordeed wat tot een verregaande opwarming van de aarde kan hebben geleid. Dat zou veel diersoorten fataal zijn geworden.
De Chicxulub-krater is trouwens de best bewaarde, meest recente en grootste inslagkrater van de ca. 180 kraters op onze planeet. Hij heeft een doorsnede van200 km en een diepte van twee keer het projectiel, dus ongeveer 20 km. De link tussen die inslag, waarbij een enorme hoeveelheid energie vrijkwam, en de massa-extinctie is duidelijk Door de inslag op kalksteen en evaporiet kwamen er diverse stoffen in de atmosfeer waaronder veel koolstofdioxide, veel puin, fijnstof en een groot aantal zwavelcomponenten. Het werd allicht erg donker op aarde en de inslag gaf aanleiding tot aardbevingen, cyclonen, orkanen en tsunami’s. het ging allemaal razendsnel. De krater werd een tiental minuten na de inslag gevormd en er was een enorme paddenstoelwolk en een vuurbal.
In een uur tijd was de wereld volledig veranderd. De aarde koelde abrupt af, alle fotosynthese hield op en er vormde zich massaal veel zure regen. Daarna veroorzaakte de hoge concentratie koolstofdioxide in de atmosfeer een krachtig broeikaseffect waarddoor in nauwelijks enkele jaren tijd de aarde van een donkere koelkast veranderde in een bloedhete sauna.
Waarom vele soorten uitstierven, maar andere bleven leven, kan men nog altijd niet volledig verklaren. Waarom overleefden de dinosauriërs niet en de krokodillen en vogels wel? De grootste slachtoffers bevonden zich echter in de oceanen: alle micro-organismen met een kalkskelet verdwenen en omdat zij aan de basis van de voedselketen bevonden stierf zowat 90 procent van alle flora en fauna in de oceanen uit en dat was catastrofaal.
Bron: ’In één uur was de wereld compleet veranderd’ door Wim Swinnen in EOS juni 2017 – p.26-29
Als het gaat over meteorietinslagen en de gevolgen daarvan op de biodiversiteit, is Philippe Claeys een wereldautoriteit. Hij werkt in de VS aan een nieuw model om de massaextinctie van 66 miljoen jaar geleden te verklaren. ‘De meteorietinslag triggerde gigantische lavastromen’.
De meteoriet was met zijn doorsnede van tien tot twaalf kilometer bijna zo groot als Brussel. Het is niet zeker of het om een asteroïde (25 km/s) of komeet (72 km/s) ging, maar in elk geval had hij een duizelingwekkende snelheid. Bij de impact kwam een onvoorstelbare hoeveelheid energie vrij, vergelijkbaar met elf miljard keer de atoombom op Hiroshima. Zestig tot zeventig procent van alle fauna en flora verdween. Ook de dinosauriërs, honderd miljoen jaar de meest succesvolle soort op aarde, stierven uit. In 1980 ontdekten geologen op de Krijt-Tertiair-grens in Italië het bijzonder zeldzaam metaal Iridium, dat op aarde bijna uitsluitend van meteorieten afkomstig is. Dit Iridium linkte naar de inslag van de enorme meteoriet ergens ter hoogte van Chicxulub Pueblo, een dorp in de noordelijke punt van het Mexicaanse schiereiland Yucatàn. Een heel eind weg van Italië dus !
‘De meteorietinslag in Chicxulub vormde een dunne laag iridium over het hele aardoppervlak en dat ondergrondse laagje markeert vandaag de grens tussen twee geologische tijdperken: het Krijt en het Tertiair.’ Dat zegt Philippe Claeys, geoloog, planeetwetenschapper en geochemist aan de Vrije Universiteit Brussel. Het iridium dat ontstond bij de vorming van ons zonnestelstel bevindt zich in de kern van de aarde. Van nature komt het nauwelijks voor op het aardoppervlak en daarom ziet hij in de iridiumanomalie een onomstotelijk bewijs van de inslag van een asteroïde of komeet. Op geen andere manier had er zo’n hoge concentratie van iridium kunnen worden afgezet.
Bij het opsporen van iridium dient nikkel als een soort proxi omdat het ongeveer dezelfde chemische eigenschappen heeft en de concentraties veel makkelijker zijn op te meten. Beide metalen zijn siderofiele elementen die zich vlot met ijzer binden. We vinden ze dan ook terug in onder meer ijzermeteorieten. Nikkel zou zelf een hoofdrol gespeeld hebben in een andere tijdperkgrens, tussen het Perm en het Trias, ca. 251 miljoen jaar geleden. Deze grens houdt verband met gigantische vulkaanuitbarstingen die leidden tot een vulkanische vlakte of vloedbasalt op het oostelijk deel van het Siberisch platform. Die ‘Siberische Trappen’ zijn inderdaad bijzonder rijk aan nikkel, maar de hypothese dat oceanische bacteriënpopulaties zich ermee voedden, exponentieel toenamen en enorme dosissen methaan produceerden is hiermee niet bewezen. Volgens die hypothese zou dat methaan aanleiding hebben gegeven tot een impact op het klimaat en zo geleid hebben tot één van de grootste massa-extincties aller tijden. Toen stierven 95% van alle zeesoorten en 70% van de gewervelde landdieren uit. Het was zelfs de enige keer dat ook insecten op grote schaal (één derde) van de aardbodem verdwenen. Volgens Claeys was de oorzaak waarschijnlijk een combinatie van die vulkaanuitbarstingen en het feit dat er zich tijdens die overgang van het Perm naar het Trias een enorme koolstofproductie voordeed wat tot een verregaande opwarming van de aarde kan hebben geleid. Dat zou veel diersoorten fataal zijn geworden.
De Chicxulub-krater is trouwens de best bewaarde, meest recente en grootste inslagkrater van de ca. 180 kraters op onze planeet. Hij heeft een doorsnede van200 km en een diepte van twee keer het projectiel, dus ongeveer 20 km. De link tussen die inslag, waarbij een enorme hoeveelheid energie vrijkwam, en de massa-extinctie is duidelijk Door de inslag op kalksteen en evaporiet kwamen er diverse stoffen in de atmosfeer waaronder veel koolstofdioxide, veel puin, fijnstof en een groot aantal zwavelcomponenten. Het werd allicht erg donker op aarde en de inslag gaf aanleiding tot aardbevingen, cyclonen, orkanen en tsunami’s. het ging allemaal razendsnel. De krater werd een tiental minuten na de inslag gevormd en er was een enorme paddenstoelwolk en een vuurbal.
In een uur tijd was de wereld volledig veranderd. De aarde koelde abrupt af, alle fotosynthese hield op en er vormde zich massaal veel zure regen. Daarna veroorzaakte de hoge concentratie koolstofdioxide in de atmosfeer een krachtig broeikaseffect waarddoor in nauwelijks enkele jaren tijd de aarde van een donkere koelkast veranderde in een bloedhete sauna.
Waarom vele soorten uitstierven, maar andere bleven leven, kan men nog altijd niet volledig verklaren. Waarom overleefden de dinosauriërs niet en de krokodillen en vogels wel? De grootste slachtoffers bevonden zich echter in de oceanen: alle micro-organismen met een kalkskelet verdwenen en omdat zij aan de basis van de voedselketen bevonden stierf zowat 90 procent van alle flora en fauna in de oceanen uit en dat was catastrofaal.
Bron: ’In één uur was de wereld compleet veranderd’ door Wim Swinnen in EOS juni 2017 – p.26-29
